IJsland wordt niet voor niets het land van vuur en ijs en genoemd. Op het eiland zijn meer dan 200 vulkanen te vinden waarvan er ongeveer 30 “actief” zijn. Dat wil zeggen, deze 30 vulkanen zijn sinds de kolonisatie van IJsland een of meerdere keren uitgebarsten. Dat de andere 170 vulkanen momenteel nauwelijks of geen activiteit vertonen wil niet zeggen dat ze in de toekomst niet zullen uitbarsten.
Vulkaanuitbarsting IJsland 2021
Gemiddeld is er op IJsland elke 5 jaar een vulkaanuitbarsting. Op het schiereiland Reykjanes is het al eeuwenlang relatief rustig. Er zijn in deze regio in de afgelopen 800 jaar geen vulkaanuitbarstingen geweest. Dat er voor die tijd veel gebeurd is, is goed te zien wanneer je dit deel van IJsland bezoekt. Overal waar je kijkt zie je lavavelden. Op een aantal plekken zijn thermische activiteiten te vinden zoals bijvoorbeeld bij de Gunnuhver hot springs, Krýsuvík, Seltún en Svartsengi (Blue Lagoon).
Lees ook: IJsland route voor 3 dagen
Aardbevingen IJsland
Eind februari 2021 begon het echter te rommelen op het schiereiland, in de buurt van de Keilir vulkaan. In drie weken tijd kregen inwoners van het zuidwestelijke deel van IJsland te maken met meer dan 50.000 aardbevingen. Veel van die bevingen hadden een kracht van boven de 5 op de schaal van Richter, niet mis dus. Meteen werd duidelijk dat er een uitbarsting onderweg was, maar de exacte plek kon niet helemaal worden bepaald. Men dacht eerst dat de Keilir op uitbarsten stond, maar het gebied waar magma naar boven probeerde te komen bleek toch zuidwestelijker te liggen. Uiteindelijk wist het magma in de vallei Geldingadalir vlakbij de berg Fagradalsfjall door de aardkorst heen te breken.
Meer over de berg Fagradalsfjall
Fagradalsfjall is geen doorsnee vulkaan zoals we die kennen. Zo’n 6000 jaar geleden is er op deze specifieke plek voor het laatst vulkanische activiteit geweest. Vandaag de dag staat de Fagradalsfjall bekend als een tafelberg. Het is een berg van zogenaamd tufsteen, sedimentair gesteente dat ooit door een vulkaan werd uitgespuwd. De langgerekte Fagradalsfjall is met een hoogte van 385 meter de hoogste berg op het schiereiland Reykjanes.
Vulkaanuitbarsting IJsland 2021
Aan de noordoostkant van de berg Fagradalsfjall, in de vallei Geldingadalir, vond op 19 maart 2021 uiteindelijk de eruptie plaats. Op 3 verschillende plekken in een 600 à 700 meter lange spleet werd lava omhoog gestuwd. De omhoog komende lava creëerde op 1 specifieke plek twee gigantische kegelvormige kraters. Uiteindelijk zijn de twee een soort van samen gesmolten tot 1 krater.
Lees ook: Met de auto naar de Westfjorden van IJsland
Fagradalshraun, de naam van de nieuwe IJslandse vulkaanuitbarsting
De 2021 eruptie op het schiereiland Reykjanes vormde een krater die een behoorlijke vorm aannam. De officiële naam van de vulkaan werd Fagradalshraun, al werd de vulkaan vaker Fagradalsfjall vulkaan of Geldingadalir vulkaan genoemd.
Geldingadalir vulkaanuitbarsting op de kaart van IJsland
Hieronder kun je de plek van de vulkaanuitbarsting op IJsland in 2021 goed op de kaart zien. Duidelijk te zien is ook hoe ver de plek van Reykjavik af ligt, ongeveer 40 kilometer. Gelukkig vons de eruptie plaats op een vrij afgelegen plek op het schiereiland zodat bewoners in het nabij gelegen Grindavik er niet teveel hinder van ondervonden. Hopelijk duurt dat nog even voort. Onderzoekers brachten niet lang voor deze eruptie namelijk een rapport uit over de historie van het schiereiland. Daaruit blijkt dat in Reykjanes in het verleden ongeveer om de 800 jaar vulkanisch actief werd, waarbij die activiteit zo’n 400 jaar duurt. De laatste activiteit eindigde halverwege de 13e eeuw, 800 jaar geleden dus. Dit zou dus zo maar eens het begin kunnen zijn van langdurige vulkanische activiteit op Reykjanes.
Hoe lang blijft de vulkaan in Geldingadalir actief?
In 2021 wist niemand hoe lang deze vulkaanuitbarsting op IJsland zou duren. Over het algemeen wordt gekeken naar de hoeveelheid lava die per seconde wordt uitgespuwd. Komt deze hoeveelheid onder de 3m3 per seconde dan is de kans groot dat het langzaam uit zal doven. Een paar weken nadat de eerste lava naar boven kwam was de hoeveelheid lava die werd uitgespuwd bij deze uitbarsting nog tussen de 5m3 en 10m3 per seconde. De verwachting was dat de eruptie dus wel een tijdje zou gaan duren. Voorchristelijke graven in de vallei waren al snel bedekt door de lava. Gelukkig kon een archeologisch team de graven nog net op tijd goed documenteren.
Vulkanologen kijken ook naar andere, soortgelijke uitbarstingen in het verleden. De dichtstbijzijnde, soortgelijke uitbarsting was die van Þráinsskjöldur, 14.000 jaar geleden. Deze eruptie stopte maar niet. Honderden jaren lang werd er lava uit de grond gespuwd. Ik denk dat niemand op IJsland zich voor kan stellen hoe dat zou zijn, als deze eruptie gewoon niet meer stopt.
De Geldingadalir vallei waar de eruptie plaatsvond was zo’n 25 á 30 meter diep. Al snel was de vallei “vol” en vloeide de lava via lagere delen tussen heuvels door naar andere valleien. Doordat men niet kon zeggen hoe lang de uitbarsting zou gaan duren was men bang dat de lavastroom uiteindelijk de weg zou bereiken. Er werd een hoge dam aangelegd, in de hoop dat deze de lavastroom tegen zou houden. Gelukkig kwam het niet zover. De Geldingadalir vulkaanuitbarsting op IJsland in 2021 duurde uiteindelijk net geen 6 maanden. In september 2021 werd het rustig in het gebied en de lavastroom heeft de weg nooit bereikt.
Bijzonder: lava van vulkaan in Geldingadalir komt van grote diepte
Onderzoekers hebben de lava van de Geldingadalir vulkaanuitbarsting op IJsland onderzocht en waren daarna euforisch. De lava die naar boven kwam was van alle lavasoorten in de afgelopen 7000 jaar de meest “primitieve” soort die het aardoppervlak wist te bereiken. De lava kwam van 17 tot 20 kilometer diepte, wat betekende dat het van ver onder de aardkorst kwam. Dit in tegenstelling tot de lava die wordt uitgestoten bij uitbarstingen van de Katla en de Hekla, omdat de magmakamer van die vulkanen in de aardkorst gesitueerd zijn.
Hoe is het met de Fagradalsfjall vulkaan op IJsland vandaag?
Na het stoppen van de Geldingadalir vulkaanuitbarsting in september 2021 werden in de maanden erna diverse keren flinke clusters met aardbevingen waargenomen, maar het kwam niet meer tot een eruptie. Aardbevingen kunnen ook ontstaan doordat de lava verder naar beneden zakt, men was in de veronderstelling dat dat dan ook de reden van de aardbevingen was.
Vulkaanuitbarsting IJsland 2022
Eind juli 2022 is het echter ineens weer onrustig op Reykjanes schiereiland. Zware aardbevingen volgen elkaar snel op en er is al snel duidelijk dat er iets groots te gebeuren staat. Op 3 augustus 2022 opent de aarde weer. Iets ten noordoosten van de krater uit 2021, nagenoeg op de meest noordelijke rand van het lavaveld uit 2021, in Meradalir. Het lijkt te gaan om een zelfde soort eruptie. Ook nu is het een fissuur, oftewel een spleetvormig eruptiekanaal. De fissuur is bij aanvang ongeveer 300 meter lang en over de hele lengte komt lava naar boven. Op bepaalde plekken vormen uiteindelijk “cones”, waarvan er eentje uiteindelijk actief blijft. Deze 2022 IJsland vulkaanuitbarsting is volgens vulkanologen vele malen groter dan de vulkaanuitbarsting van 2021. Toch stopt deze uitbarsting op 21 augustus 2022. Vanaf nu is het weer wachten op volgende activiteit in de omgeving.
Webcam vulkaanuitbarsting IJsland 2022 in Meradalir
Benieuwd hoe het momenteel is met de activiteit in dit gebied? Dan is het leuk om af en toe live een kijkje op de webcam in het gebied te nemen. Soms wordt het zicht je helaas ontnomen door dichte bewolking, maar over het algemeen heb je mooi zicht op de plek. Aangezien niet steeds op dezelfde plek activiteit is wordt de webcam geregeld verplaatst. Soms worden er weer nieuwe camera’s geplaatst. Zoek op Youtube eenvoudig op ”geldingadalir volcano + live stream” of ”meradalir volcano + live stream” en je komt er vanzelf.
Wandeling naar de vulkaanuitbarsting op Reykjanes
Voor IJslandse begrippen was de Fagradalsfjall uitbarsting een kleine vulkaanuitbarsting. Ze noemen dit soort erupties zelfs een “toeristische vulkaanuitbarsting”, aangezien de plek goed te bereiken was voor belangstellenden. Nou ja goed… de eerste dagen na de uitbarsting verdwaalden er behoorlijk wat mensen die ’s avonds uitgeput in veiligheid gebracht moesten worden. Al snel werd er een pad met een lengte van 3,5 kilometer naar de vulkaanuitbarsting toe gemarkeerd. Het is ruig terrein en er werd dan ook aangeraden om warme kleding, regenkleding, eten en drinken mee te nemen. Sowieso was het advies om niet ongeoefend en naïef aan de wandeling te beginnen. Als de wind draait krijg je bij een vulkaanuitbarsting namelijk te maken met de giftige gassen die een eruptie met zich mee brengt. Daarnaast is het weer op IJsland verraderlijk, het kan in een paar minuten tijd omslaan. Goed voorbereiden is het halve werk.
Wandeling naar de IJsland vulkaanuitbarsting van 2022
Het heeft niet lang geduurd voor er een gemarkeerde wandelroute naar de nieuwe vulkaanuitbarsting op IJsland te vinden was. In 2021 waren ze hier erg snel mee, om te voorkomen dat mensen er rond zouden gaan dwalen. Het is een langere wandeling dan die bij de uitbarsting in 2021, aangezien de nieuwe eruptie plaatsvond ten noordoosten van de krater uit 2021. De mensen die nu te voet naar de plek van vulkaanuitbarsting gaan leggen maar liefst 16 kilometer af (dit is de totale lengte van de wandeling, heen en terug). De hoogteverschillen die moeten worden genomen zijn groot. Hellingen zijn steil met veel losse stenen en gruis. Het beste is om de wandeling naar de plekken van de uitbarstingen te maken met een gids. Steek je waarschijnlijk ook nog veel van op :-)
Wil je de plekken van de uitbarstingen van boven bekijken? Dan is een helikoptervlucht boven het gebied misschien wel de allerbeste manier om dat te doen. Niet te lang wachten met boeken, deze vluchten zitten snel vol.
Lees ook: Naar IJsland in de winter, waarom je moet gaan
Video’s vulkaanuitbarsting IJsland
Hieronder een aantal video’s van de IJsland vulkaanuitbarsting (de tweede video is van de vulkaanuitbarsting in 2022). Benieuwd naar nog meer IJslandse, vulkanische activiteit? Bekijk dan dit artikel over de 10 bekende vulkanen in IJsland. Kijk hierboven hoe je de live streams van de 2022 vulkaanuitbarsting in Meradalir kunt vinden.
Met een huurauto naar Geldingadalir en Meradalir
De meest makkelijke manier om bij de Fagradalsfjall (Geldingadalir) en Meradalir te komen is met een huurauto. Tenminste, op de parkeerplaats waar het wandelpad begint. Een auto huur ik altijd via Sunny Cars. Met de all-in formule van Sunny Cars ben je voor alles verzekerd. En dat is fijn. Nooit onverwachte, extra kosten op je bordje! Zelfs je eigen risico stort Sunny Cars terug mocht je toch onverhoopt schade rijden. Huur je een auto bij Sunny Cars dan kun je met een fijn gevoel de IJslandse wegen op.
Een andere manier om bij de vulkaan de gaan kijken is met een guided tour. Er worden veel tours naar de Geldingadalir vulkaan aangeboden en bij veel van deze tours word je in Reykjavik opgehaald. Zo heb je helemaal geen auto nodig, handig wanneer je alleen voor de vulkaan naar IJsland bent gekomen. Kijk hier voor een overzicht met guided tours naar de IJslandse vulkaan.
