23 tips en bezienswaardigheden in Zutphen

Zutphen is een stad in Nederland die veel mensen graag eens willen bezoeken. Niet zo gek, want Zutphen heeft vele bezienswaardigheden zoals overblijfselen van stadsmuren, van torens en nog goede staat verkerende eeuwenoude gebouwen. Zutphen is een van de oudste steden van Nederland. Al in de Romeinse tijd werd langs de rivier de IJssel een Germaanse nederzetting gesticht, op een complex van rivierduinen: Zuid Venne. Nadat Vikingen in de 9e eeuw tijdens diverse aanvallen voor veel verwoesting zorgden ging men de nederzetting beschermen met een ringwal en grachten.

Zutphen en de Duitse Hanze

Vanaf de 13e eeuw bouwde men in fases een stenen stadsmuur met toegangspoorten en diverse torens. In die tijd werd Zutphen lid van de Duitse Hanze, net als 21 andere steden in Nederland. Er werd veel geld verdiend met de handel, die voor het grootste deel gedreven werd over de IJssel.

23 bezienswaardigheden in Zutphen

De rijke geschiedenis heeft in Zutphen veel moois achter gelaten; er zijn veel monumenten en beschermde stadsgezichten te vinden. In dit artikel een overzicht met bezienswaardigheden in Zutphen.

Berkelpoort

De Berkelpoort is misschien wel een van de meest bekende bezienswaardigheden van Zutphen. De waterpoort werd aan het begin van de 14e eeuw gebouwd, toen er aan beide zijden van de rivier de Berkel twee nederzettingen waren die werden samengevoegd. De stadsmuur werd doorgetrokken en twee waterpoorten werden onderdeel van de ommuring. Aan het einde van de 18e eeuw werd de andere waterpoort ter hoogte van de Berkelpoortstraat afgebroken. Sinds 2016 is het mogelijk om de Berkelpoort van bovenaf te bekijken met een gids, kaartjes hiervoor zijn te koop bij de VVV.

Lees ook: Een dagje in de natuur, fietsen op de Hoge Veluwe

Armenhage stadsmuur en muurtorens

Armenhage is de plek waar de beste restanten van de stadsmuur en twee muurtorens te zien zijn. Deze delen van de stadsmuur liggen in het verlengde van de Berkelpoort en zijn niet meer aaneengesloten. In de 13e eeuw begon men met het bouwen van de stenen stadsmuur. De muren waren ruim een meter dik en op veel plekken was de muur wel 12 meter hoog. Aan de buitenzijde van de stadsmuur lag een gracht. De grachten zijn gedempt, maar als je goed kijkt zie je door hoogteverschil op bepaalde plekken in de stad precies waar vroeger een gracht lag.

Drogenapstoren

De Drogenapstoren werd halverwege de 15e eeuw gebouwd. Bij de bouw heette de toren Saltpoort, omdat het aan de Saltmarkt (Zoutmarkt, nu Zaadmarkt) lag. Een eeuw later is men de poort Drogenapstoren gaan noemen, omdat Drogenap de bijnaam was van de stadstrompetist die bovenin de toren woonde. De Drogenapstoren is nooit echt gebruikt als toegangspoort tot de stad. Zo’n twintig jaar na de bouw werd de poort dichtgemetseld en gebruikt als opslagplaats voor brandstof en goederen. Toen de stad in de 19e eeuw werd uitgebreid werden de meeste toegangspoorten afgebroken. De Drogenapstoren was de enige die bleef staan. De toegang werd pas weer opengebroken nadat de toren decennia lang dienst had gedaan als watertoren.

Broederenklooster

Het Broederenklooster is Zutphen is een 13e eeuws rijksmonument. Het gebouw heeft ruim een halve eeuw dienst gedaan als Stedelijk Museum maar werd de laatste jaren omgebouwd tot boutique hotel en restaurant. In het voorjaar van 2020 opende het Broederenklooster zijn deuren voor gasten. Gewelven, originele stenen vloeren, spitsbogen en andere Middeleeuwse details zijn behouden gebleven. Er zijn 15 hotelkamers aanwezig en in de keuken van het restaurant zwaait voormalig sterrenchef Niels Minkman de scepter. Wil je eten in een zaal waar eeuwenlang monniken aten, slapen in een voormalig dormitorium en wijn proeven in een Middeleeuwse wijnkelder? Dan is dit the place to be in Zutphen.

Check prijzen en beschikbaarheid van andere mooie accommodaties in Zutphen

Kruittoren

De Kruittoren staat een beetje in een uithoekje van Zutphen, zo vlakbij het spoor. Vermoedelijk is de toren gebouwd aan het begin van de 14e eeuw, als extra verdediging van de stad. De stadsmuur sloot toen aan beide zijden aan en aan de kant van het spoor lag een gracht. In de 17e eeuw werd de toren helemaal dichtgemetseld en werd er buskruit opgeslagen. Waarschijnlijk noemt men de toren vanaf deze periode Kruittoren.

Wijnhuistoren

De Wijnhuistoren was vroeger het centrale punt van de stad. Veel steden hadden in de Middeleeuwen een wijnhuis of een herberg waar men samen kwam, waar belangrijke bijeenkomsten werden gehouden en waar mededelingen werden gedaan aan de bewoners van de stad. Op de plek van de Wijnhuistoren was al een herberg aanwezig voor men begon met de bouw van de toren. Het stadsbestuur kocht de herberg al aan het begin van de 15e eeuw aan. Er werd een klein torentje gebouwd met een klok. Aan het begin van de 17e eeuw kwam het mooie bordes met trappen aan weerszijden, de toren werd beduidend hoger en bovenop de toren plaatste men een klok en een carillon. Het huidige uiterlijk heeft de Wijnhuistoren aan het begin van de 20e eeuw gekregen, toen het gebouw na een fikse brand werd herbouwd. In het gebouw zit tegenwoordig een Italiaans restaurant. De Wijnhuistoren is één van de bezienswaardigheden in Zutphen die je bijna niet kunt missen, zo prominent aanwezig is de toren in het centrum.

Oskamstraatje

Het Oskamstraatje in Zutphen heeft een bizar verleden. Loop je het Oskamstraatje in dan heb je goed zicht op de historische muurhuizen. Links van de poort zie je een muurtoren, die in de geschiedenisboeken Geckentoren wordt genoemd. Halverwege de 16e eeuw werden hier vrouwen met psychische problemen opgesloten en later ook mannen, in de ruimte naast de muurtoren. De poort naar de Bornhovestraat is niet zo oud als veel andere poorten in de stad, maar ik vind hem toch een bezoekje waard.

Lees ook: Een wandeling langs de uitkijktoren van Kootwijkerzand

Walburgiskerk + Librije

De Walburgiskerk is de oudste kerk van Zutphen, staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst en behoort tot de 10 mooiste kerken van Nederland. Een ware bezienswaardigheid in Zutphen dus, en bij veel mensen staat de kerk bovenaan het lijstje van plekken die ze willen zien in de stad. Al vanaf de 12e eeuw staat op deze plek een kerk, aan het begin van de 13e eeuw begon men met de bouw van de kerk zoals hij nu is. De toren is door de eeuwen heen steeds hoger geworden. Vroeger was de toren grotendeels van hout gemaakt, waardoor de bliksem meerdere keren goed in kon slaan en voor brand zorgde. Bij het opnieuw opbouwen van de toren maakte men steeds weer een paar meter hoger. De toren is nu 76 meter hoog en een klim over de 102 treden naar boven trakteert je op een mooi uitzicht over de stad. Het in de Walburgiskerk aanwezige Henrick Baderorgel uit 1643 behoort tot de meest imposante orgels van Nederland.

In 16e eeuw werd in de kerk door twee kerkmeesters een openbare leeszaal opgericht. De leeszaal was voor iedereen toegankelijk en er was een behoorlijke verscheidenheid aan boeken aanwezig. Doordat er regelmatig boeken verdwenen werden de belangrijkste boeken vastgelegd aan kettingen, waardoor de Librije officieel een kettingbibliotheek werd. Er zijn nog maar twee originele kettingbibliotheken in Europa: de Librije en Biblioteca Malatestiana in het Italiaanse Cesena.

Apenstert

Apenstert is een straat die er niet meer is. In de Tweede Wereldoorlog werd dit deel van Zutphen zwaar getroffen tijdens een bombardement en eigenlijk is toen in één klap de straat Apenstert verdwenen. Alleen een naambordje van de straat en een gedenksteen zijn achtergebleven op deze plek.

De IJsselkade

Ben je het stadse even zat dan kun je een heel stuk wandelen langs het water, langs de IJssel. Vanaf de Oude IJsselbrug is het een leuk stukje wandelen over de IJsselkade richting de Vispoorthaven. Onderweg kom je langs het kleine sluisje, waar water van de Berkel de IJssel instroomt. Even verderop staat het standbeeld van dichter Ida Gerhardt. Over de Bult van Ketjen loop je zo de Vispoorthaven in, waar je dan via ’s Gravenhof weer het centrum in kunt lopen.

Burgerzaal

De Burgerzaal is een verrassend pand in Zutphen. Dit gebouw deed in de middeleeuwen dienst als vleeshal en later ook als rechtbank, boterhal en zelfs als gevangenis. Vooral bijzonder in dit gebouw is de kapconstructie. Als je naar boven kijkt lijkt het alsof je naar een omgekeerd schip kijkt. In de zaal worden nu vaak bijeenkomsten gehouden en tentoonstellingen gehouden.

Spanjaardspoort

De Spanjaardspoort was een barbacane, een versterkte buitenpost die voor de Nieuwestadspoort gebouwd werd als extra verdediging. Aan het einde van de 16e eeuw lukten de Spanjaarden het via deze poort de stad binnen te komen, wat zorgde voor een slachtpartij onder de bevolking van Zutphen.

Bourgonjetoren

In de 15e eeuw werd in Zutphen de 12 meter hoge Bourgonjetoren gebouwd, als bescherming tegen de Bourgondiërs die probeerden Zutphen in handen te krijgen. De toren is onderdeel van het bolwerk aan de IJsselkade, in de volksmond ook wel Bult van Ketjen genoemd. De muren van de toren zijn in het midden wel 4 meter dik. Ten tijde van de bouw lag de toren meteen aan de gracht. Na het dempen van de gracht is de grond een stuk hoger komen te liggen waardoor de onderste schietgaten niet meer zichtbaar zijn. Omdat de toren later toch geen militaire functie meer had werd er toestemming verleend om een koepeltje bovenop de toren te bouwen, dat gebruikt werd als theekoepeltje door een baron die direct achter de toren woonde.

De Rokende Moor

Een mooi pandje in het centrum van Zutphen ligt op de hoek van Broederenkerkhof en de Turfstraat. Het valt op door de mooie trapgevel én door een gevelsteen aan de zijkant. In het tweede deel van de 18e eeuw stond het pandje bekend als waar de rokende moor uithangt, waarschijnlijk omdat er in het pand een tabakswinkel gevestigd was. Het is bijna niet te geloven, maar de buitenzijde van het pand werd begin 1900 helemaal glad gepleisterd. Zo’n 50 jaar later werd dit pleisterwerk weer verwijderd. Hebben ze toch weer in goede staat terug weten te krijgen :-) Het pand is in eigendom van het Wijnhuisfonds en is in 2009 compleet gerestaureerd. Als herinnering aan de tijd van de tabakswinkel is de gevelsteen van de Moor in de muur gemetseld.

Rosmolensteeg

Tegenover De Rokende Moor is een poort naar de Rosmolensteeg. Vergeet niet in de poort zelf even omhoog te kijken naar het originele plafond van houten balken. Verderop in de steeg was vroeger een Synagoge gevestigd, in het achterhuis van een pand aan de Turfstraat. Aan de overzijde van de steeg is nu het terras van het tot boutique hotel omgebouwde Broederenklooster, op de plek van de vroegere binnentuin. De steeg zelf heeft nogal te lijden onder graffiti wat jammer is, want het zou een stuk sfeervoller kunnen zijn zonder al die meuk op de muren.

Luxor theater

Ruim 100 jaar geleden werd het Luxor in Zutphen opgericht. In het luxe filmhuis was destijds plek voor 248 mensen. Het is 60 jaar lang in handen van één familie geweest, maar helaas moest het in 1987 de deuren sluiten. In 1989 werd het filmtheater na een ingrijpende verbouwing weer geopend. Het Luxor in Zutphen is het oudste nog in bedrijf zijnde filmtheater van Nederland.

Broederenkerk + openbare bibliotheek

De Broederenkerk is een van de drie grote kerken in Zutphen en een van de best bewaard gebleven kloosterkerken van Nederland. In de kerk is de openbare bibliotheek gevestigd. Je kijkt je ogen uit als je hier binnen rondloopt. De muren zijn wit gepleisterd en op de plafonds zijn prachtige originele gewelfschilderingen uit de 16e eeuw te zien. Op een muur van de zijbeuk van de kerk is een ingemetselde gildesteen uit de 17e eeuw te bewonderen. In de vroege 17e eeuw besloot de stad te starten met het luiden van de klok op het moment dat de stadspoorten ’s avonds dicht gingen. Nog steeds luidt de klok elke avond van 21.50u tot 21.55u. Nu niet meer om te waarschuwen voor het sluiten van de toegangspoorten maar om te herinneren aan de tijd dat Zutphen nog stadspoorten had.

Oude Bornhof

Het oudste hofje in Zutphen is het Oude Bornhof. Aan het begin van de 14e eeuw liet Borro, een geestelijke, zijn huis na aan de arme en behoeftige mensen van Zutphen. Het witte huis was jaren lang middelpunt van de mooie plek middenin het centrum, zonder omringende bebouwing. Pas in de 17e eeuw werden er huisjes omheen gebouwd. Deze werden aan het eind van de 19e eeuw vervangen voor nieuwe. Alleen het huis van Borro bleef staan en de originele ingang bleef behouden. Andere bekende hofjes in Zutphen zijn het Agnietenhofje (maar een bepaald deel van de dag toegankelijk), het Luthers Hofje, het Ruitershofje, het Sareptahofje (gesloten voor publiek) en het Wöhrmannhofje.

Drogenapsteeg

De Drogenapsteeg is een smalle steeg tussen het Bolwerck en Wijnhandel Schaapveld, zo kun je van de Zaadmarkt naar de Drogenapstoren komen. Ik vind dit een mooi stukje Zutphen, je waant je hier echt even terug in de middeleeuwen. Beetje grauw en duister, vochtig en spooky!

Het Bolwerck

Meteen rechts van de Drogenapsteeg staat het pand Het Bolwerck. Dit statige pand is gebouwd in het midden van de 16e eeuw en staat ergens bovenaan het lijstje van bezienswaardigheden in Zutphen. Door de eeuwen heen is het pand verschillende keren gemoderniseerd, naar de ideeën en normen van die periode. Het Bolwerck heeft verschillende functies gehad. Zo heeft er jarenlang een wijnhandelaar in gewoond maar heeft het gebouw ook dienst gedaan als openbare bibliotheek. Een vleugel van het huis werd gebruikt als koetshuis en later ook als kantoor. In 2013 werd het ca. 685 m2 grote pand volledig gerestaureerd en momenteel zijn in het Bolwerck een kunsthuis en een B&B gevestigd.

Leuke winkelstraten

Als je nog wat uurtjes wilt shoppen dan ben je in de Beukerstraat aan het goede adres. In deze winkelstraat vind je de grote ketens zoals onder meer HEMA, Rituals, Kruidvat, Vero Moda en ICI Paris. Niet zo’n zin in deze bekende winkels? Dan zou ik zeker een wandelingetje maken langs de leuke winkels in de Korte Hofstraat en de Lange Hofstraat. Hier zitten onder andere (biologische) bakkerijtjes, conceptstores, interieurwinkeltjes en delicatessen winkels.

Voordeuren in het centrum van Zutphen

Vergeet tijdens het wandelen door alle oude straten in Zutphen niet de verschillende voordeuren te bewonderen. Het valt op dat er op diverse plekken meerdere voordeuren direct naast elkaar te vinden zijn. Soms zijn het er zo veel naast elkaar dat je je afvraagt hoe het achter de voordeuren gaat. Zijn er onder- en bovenhuizen samengevoegd of zijn er ook nog achterhuizen waar gangen naartoe leiden? Als je geïnteresseerd bent in deze informatie is het wellicht leuk om met een gids door de stad te wandelen, die kan je hier vast van alles over vertellen.

Musea in Zutphen

Uiteraard zijn er in Zutphen ook verschillende musea te bezoeken. Denk onder andere aan het Stedelijk Museum, de Museumwinkel, het Clockhuys Museum en Erve Eme. Meer informatie over de verschillende musea in Zutphen vind je op de website van de VVV.

Parkeren in Zutphen

In Zutphen betaal je voor parkeren in het centrum, van maandag t/m zaterdag van 08.00u tot 18.00u en op koopavond (vrijdagavond) tot 21.00u. In Zutphen wordt onderscheid gemaakt tussen lang parkeren (€ 1,45 per uur), middellang parkeren (€ 1,85 per uur, max. 4 uur) en kort parkeren (€ 2,25 per uur, max. 2 uur). Het goedkoopst parkeer je achter het politiebureau. Een hele dag parkeren kost je hier € 2,20, per uur kost het € 0,60. Het is een stukje verder lopen naar het centrum maar je bespaart er ook weer iets mee. Kun je lekker een kopje koffie (of 2) extra drinken :-) Actuele kosten en meer informatie over parkeren vind je op deze website.

Tip: Zutphen op de fiets ontdekken is ook een aanrader, bijvoorbeeld als stop wanneer je de Hanzeroute gaat fietsen. Op deze route kom je naast Zutphen ook langs de steden Doesburg, Deventer, Zwolle, Hattem en Kampen.